بی کربنات آمونیوم (آمونیاک خشک)

بی کربنات آمونیوم یک ترکیب شیمیایی پودری سفیدرنگ و بدون بو است. فرمول شیمیایی آن NH4(HCO3) بوده و در صنعت مشهور به آمونیاک پودری است. این ترکیب شیمیایی به‌عناوین‌مختلف مثلاً آمونیوم هیدروژن کربنات، نمک اسید کربنات مونو آمونیوم، مونو آمونیوم کربنات و کربنات هیدروژن آمونیوم نام‌برده می‌شود. این ماده به دو صورت خوراکی و صنعتی وجود دارد. در ادامه به بررسی خواص و کاربردهای این ترکیب شیمیایی می‌پردازیم.

بررسی خواص کربنات هیدروژن آمونیوم

این ماده کریستالی در دمای اتاق حالت جامد و پودری دارد. کربنات هیدروژن آمونیوم در آب محلول است و هنگام حل‌شدن در آب یک محلول قلیایی ایجاد می‌کند. از این خاصیت می‌توان در تنظیم و کنترل‌کردن PH استفاده کرد. این واکنش یک فرایند گرماگیر است، به‌علاوه آمونیاک خشک در برابر گرما بسیار مقاومت پایینی دارد. به همین دلیل برای انحلال‌پذیری بیشتر این ماده در آب می‌توان دمای آب را افزایش داد.

کاربرد بی کربنات آمونیوم در صنعت مواد غذایی

کربنات هیدروژن آمونیوم یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی است که در صنعت مواد غذایی استفاده می‌شود. از این ماده به‌عنوان یک عامل خمیر گر در تولید نان و شیرینی استفاده می‌شود. اضافه‌کردن این ماده به خمیر، باعث ایجاد یک خمیر پف‌دار و سبک می‌شود که برای تولید انواع شیرینی مناسب است. امروزه به‌عنوان جایگزین بی کربنات آمونیوم می‌توان به موادی مانند بیکینگ پودر و جوش‌شیرین اشاره کرد. همچنین اضافه‌کردن این ماده به قهوه باعث بهبود طعم و رنگ آن می‌شود.

کاربرد کربنات هیدروژن آمونیوم در صنعت کشاورزی

این ترکیب شیمیایی به‌عنوان تقویت‌کننده خاک و کود (کود نیتروژن) مورداستفاده قرار می‌گیرد و نیتروژن آمونیوم و دی‌اکسیدکربن را برای رشد محصول فراهم می‌کند؛ اما قابل‌رقابت با سایر ترکیبات آمونیوم‌دار نیست. به دلیل ناپایداری و کیفیت پایین، این ماده با موارد دیگری جایگزین شد. این جامد پودری در تولید آرد نقش مهمی ایفا می‌کند. با اضافه‌کردن این پودر به جوانه‌های گندم رشد آنها را تسریع می‌بخشد.

کاربرد بی کربنات آمونیوم در صنعت داروسازی

این ماده یک عنصر کلیدی در برخی از محصولات دارویی است، به‌ویژه آنهایی که برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می‌شوند. این ترکیب شیمیایی می‌تواند به خنثی‌کردن اسید معده و تسکین علائم سوءهاضمه و سوزش معده کمک کند. در برخی موارد، با استفاده از آمونیاک خشک در برخی از داروهای ضد اسپاسم مانند سالبوتامول، آتروپین و تربوتالین عملکرد داروها به میزان قابل‌توجهی بهبودیافته است.

کاربرد کربنات هیدروژن آمونیوم در صنعت نساجی

در صنعت نساجی، بی کربنات آمونیوم تولیدکننده رنگ و رنگ‌دانه است. این ماده در افزایش PH در فرایند رنگرزی پارچه‌ها مؤثر بوده و باعث بهبود روشنایی و رنگ پارچه‌ها می‌شود. همچنین استفاده از این جامد کریستالی به‌عنوان یک ماده نرم‌کننده در فرایند پرداخت پارچه‌ها بسیار کاربردی است. این عمل باعث نرم و لطیف شدن پارچه‌ها شده و کار با آنها بسیار راحت می‌شود.

کاربرد آمونیاک خشک در صنعت پلاستیک و سرامیک‌سازی

این ترکیب شیمیایی به‌عنوان یک ماده پرکاربرد در صنعت پلاستیک‌سازی جا دارد. این ماده به‌عنوان یک نرم‌کننده و پایدارکننده برای پلیمرها استفاده شده و در تولید انواع مختلف پلاستیک‌ها مانند PVC، PE و PET استفاده می‌شود. استفاده از این پودر در این صنعت کاربردهای زیادی از جمله افزایش شفافیت و شکل‌پذیری پلاستیک، کاهش سختی و زبری آن، کاهش نقطه ذوب پلیمر، بهبود مقاومت در برابر حرارت و رطوبت و افزایش مقاومت در برابر خوردگی و شکستگی را دارد.

در صورت استفاده از بی کربنات آمونیوم در فرایند تولید سرامیک، این ماده باعث کاهش دمای پخت و همچنین بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی محصول نهایی می‌شود. همچنین به این پودر سفیدرنگ می‌توان به‌عنوان یک منبع نیتروژن در تولید سرامیک‌های نانو اشاره کرد.

جمع‌بندی

باتوجه‌به اینکه بی کربنات آمونیوم ماده‌ای بسیار کاربردی به شمار می‌رود؛ اما باید دقت داشت که این ترکیب محرک سیستم تنفسی، پوست و چشم است. تماس با این ماده به‌صورت مکرر می‌تواند باعث ایجاد برونشیت و سرفه یا تنگی نفس شود؛ لذا هنگام استفاده از این ماده باید نکات ایمنی را رعایت کرد.

منابع

📌 مطالب پیشنهادی :

• سدیم هگزا متا فسفات چیست و چه کاربردهایی دارد؟
• کاربردهای رزین کاتیونی
• خواص شیمیایی رزین‌های آنیونی
• رزین آنیونی چیست و کاربرد آن
• آمونیوم بی‌کربنات
• خواص و فواید مواد شیمیایی آنتی اسکالانت