فهرست مطالب
کاربرد ساخارین در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی
ساخارین قدیمی‌ترین شیرین‌کننده است که در قرن نوزدهم در آزمایشگاه به‌عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده و نگهدارنده به‌دست آمد. این ماده ظاهر پودری کریستالی، سفید رنگ، بی‌بو و با طعم شیرین شدید دارد. ساخارین 300 برابر شیرین‌تر از شکر می‌باشد و به‌عنوان یک افزودنی غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر کاربرد ساخارین در غذاها و نوشابه‌ها، شرکت‌ها همچنین از این ماده برای تولید اقلام غیرخوراکی مانند محصولات آرایشی و بهداشتی، تنباکو، داروها و خوراک دام استفاده می‌کنند.
ساخارین چیست؟
ساخارین در آزمایشگاه با اکسید کردن مواد شیمیایی O-toluene sulfonamide یا انیدرید فتالیک ساخته می‌شود. این ماده معمولا به‌عنوان جایگزین قند استفاده می‌شود، زیرا حاوی کالری یا کربوهیدرات نیست. شرکت‌ها از ساخارین به‌عنوان یک شیرین‌کننده غیرمغذی یا مصنوعی استفاده می‌کنند. انسان‌ها نمی‌توانند ساخارین را تجزیه کنند، بنابراین این ماده در بدن بدون تغییر باقی می‌ماند. این ماده به سه شکل ساخارین اسیدی، ساخارین سدیم، ساخارین کلسیم وجود دارد. کاربرد ساخارین سدیم در شیرین‌کننده‌های مصنوعی محبوب‌تر است، اگرچه برخی افراد طعم آن را تلخ و فلزی می‌دانند.
ساخارین یا قارچ‌کش‌های سازمانی
ساخارین یا قارچ‌کش‌های سازمانی، یک گروه از مواد شیمیایی هستند که برای کشتن یا کنترل قارچ‌های مختلف در محصولات کشاورزی و غیره به کار می‌روند. برخی از کاربردهای ساخارین عبارتند از:
۱. محافظت از محصولات کشاورزی: ساخارین‌ها برای کشتن قارچ‌ها و پیشگیری از آسیب‌هایی که قارچ‌ها به محصولات کشاورزی می‌زنند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، در کشتارگاه‌های مرغ، ساخارین‌ها به عنوان یک ماده مهم برای کنترل قارچ‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب به کار می‌روند.
۲. استفاده در صنایع مختلف: ساخارین‌ها برای کنترل قارچ‌ها در صنایع مختلفی همچون صنایع چوب و مبلمان، صنایع نساجی و صنایع دیگر استفاده می‌شوند.
۳. استفاده در زراعت گیاهان دارویی: ساخارین‌ها برای کنترل قارچ‌ها و بیماری‌های گیاهان دارویی نظیر آویشن، نعنا و زنیان به کار می‌روند.
۴. استفاده در زراعت سبزیجات و سبزه‌ها: ساخارین‌ها برای کنترل قارچ‌ها در زراعت سبزیجات و سبزه‌ها نظیر سبزی پیاز و تره فرنگی به کار می‌روند.
۵. کنترل قارچ‌های بیماری زا در گیاهان زینتی: ساخارین‌ها برای کنترل قارچ‌های بیماری زا در گیاهان زینتی مانند گل‌ها و گیاهان خانگی به کار می‌روند.
کاربرد ساخارین
این ماده به طور عمده در تولید طیف گسترده‌ای از غذاها و نوشیدنی‌های رژیمی همچون محصولات پخته‌شده، مرباجات، آدامس، نوشیدنی‌ها و میوه‌های کنسروشده کاربرد دارد. همانطور که گفته شد، این ماده در تولید برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. این محصولات شامل موارد زیر می‌شود:
- خمیردندان
به دلیل خواص شیرین‌کنندگی این ماده، امروزه کاربرد ساخارین در تولید خمیردندان بسیار رایج شده است. در واقع به این دلیل از ساخارین در تولید خمیردندان استفاده می‌شود که تمام طعم‌های ناخوشایندی که ناشی از سایر مواد تشکیل‌دهنده خمیردندان هستند را می‌پوشاند. بنابراین از ساخارین سدیم که شیرین‌ترین و پرمصرف‌ترین شیرین‌کننده‌ی مصنوعی که 600 برابر شیرین‌تر از شکر است، به فراوانی در صنعت تولید خمیردندان استفاده می‌شود.
- دهان‌شویه
از آنجایی که کلرهگزیدین به‌عنوان موثرترین عامل در برابر پلاک دندانی، طعم بسیار تلخ دارد، استفاده از طعم‌دهنده و شیرین‌کننده در تولید دهان‌شویه ضروری می‌باشد. بنابراین برای تهیه فرمولاسیون دهان‌شویه کاربرد ساخارین به‌جای شکر تصفیه‌شده رایج شده است. در واقع ساخارین نه تنها اثر ضدباکتریایی کلرهگزیدین را مهار می‌کند، بلکه یک ماده سازگار برای استفاده در دهان‌شویه حاوی کلرهگزیدین یا آماده‌سازی ژل است.
- رژلب و بالم لب
علاوه بر استفاده از برخی اسانس‌ها برای طعم دادن به برخی از رژلب‌ها، تولیدکنندگان محصولات آرایشی از ساخارین برای از بین بردن طعم تلخ مواد تشکیل‌دهنده رژ لب استفاده می‌کنند. یکی دیگر از محصولات آرایشی حاوی ساخارین بالم لب می‌باشد. علت کاربرد ساخارین در این محصولات آرایشی این است که این محصولات با لب و دهان افراد در ارتباط هستند، بنابراین با طعم‌دهنده یا ساخارین ترکیب می‌شوند تا برای مصرف‌کنندگان دلنشین‌تر شوند.
- سایه چشم و خط چشم
شاید برای شما جالب باشد، اما برخی از شرکت‌های تولیدکننده سایه چشم و خط چشم از ساخارین یا اسانس‌های کاکائو و میوه برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند.
علت کاربرد ساخارین در تولید محصولات بهداشتی
همانطور که گفته شد، ساخارین از خاصیت شیرین‌کنندگی برخوردار می‌باشد و به همین دلیل کاربرد آن در تولید محصولات بهداشتی رواج پیدا کرده است. یکی از مهم‌ترین کاربرد ساخارین، شیرین کردن انواع خمیردندان و دهان‌شویه می‌باشد. علت استفاده از این ماده در تولید محصولات بهداشتی همچون خمیردندان‌ها و محلول‌های شوینده دهان این است که طعم تلخ این محصولات برای هیچ شخصی خوشایند نخواهد بود.
اگرچه خمیردندان‌های مختلف از مواد اولیه متفاوتی تشکیل می‌شوند، اما ترکیبات شیمیایی همچون سدیم لوریل سولفات (SLS)، فلوراید و حتی اسانس نعنا که در اغلب خمیردندان‌ها به کار می‌رود، دارای طعم تلخی هستند. از طرفی SLS به خودی خود می‌تواند سلول‌های گیرنده طعم شیرینی در دهان و ترکیبات فسفولیپیدی را که مهارکننده گیرنده‌های طعم تلخی هستند را از بین ببرد. به همین دلیل کاربرد ساخارین در تولید محصولات بهداشتی ضروری می‌باشد.
عوارض جانبی احتمالی ساخارین
ارتباط بین مصرف ساخارین و خطر ابتلا به سرطان مثانه رد شده است. اما بسیاری از گروه‌های بهداشتی هنوز بر این باورند که استفاده از ساخارین برای نوزادان، کودکان و زنان باردار خطرات احتمالی به همراه دارد و باید مصرف آن محدود شود. البته این محدودیت به دلیل احتمال واکنش‌های آلرژیک در این افراد است.
به‌طورکلی ساخارین جزء ترکیباتی به نام سولفونامیدها می‌باشد و مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث ایجاد نشانه‌های آلژیک همچون سردرد، مشکلات تنفسی، اسهال و مشکلات پوستی شود.
جمع‌بندی
امروزه کاربرد ساخارین به‌عنوان یک شیرین‌کننده در محصولات غذایی و طعم‌دهنده و محصولات آرایشی بهداشتی متداول شده است. این ماده به صورت پودری سفید رنگ و بی‌بو در آزمایشگاه تولید می‌شود و حدود 300 برابر شیرین‌تر از شکر می‌باشد.