فهرست مطالب
کربنات سدیم سنگین
کربنات سدیم سنگین (به انگلیسی: heavy sodium carbonate) نوعی ترکیب شیمیایی است که به فرمول Na2CO3 یا Na2CO3·10H2O شناخته می‌شود. این ترکیب شیمیایی به عنوان یکی از انواع کربنات سدیم به حساب می‌آید و به دلیل داشتن یون سدیم در ساختار خود به نام کربنات سدیم سنگین معروف است.
کربنات سدیم سنگین در صنایع مختلفی مانند صنایع شیمیایی، صنایع شیشه‌سازی، صنایع نساجی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. در صنایع شیمیایی، کربنات سدیم سنگین به عنوان یکی از مهمترین مواد اولیه در تولید بسیاری از مواد شیمیایی مانند سود، لاستیک، چسب، مواد شوینده و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در صنایع نساجی به عنوان یک ماده مخلوط‌کننده برای فرآوری الیاف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در صنایع شیشه‌سازی، کربنات سدیم سنگین به عنوان یکی از مهمترین مواد اولیه در تولید شیشه مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در صنایع غذایی به عنوان یک عامل پایدار کننده در تولید بسیاری از مواد غذایی مانند آرد، شکر، شیرینی، نان، ماست، قند، نوشابه و… استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است که کربنات سدیم سنگین به دلیل داشتن خواص ضد باکتری و ضد قارچ نیز در صنایع مختلفی مانند صنایع داروسازی، تولید لوازم بهداشتی و آرایشی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کربنات سدیم سنگین چیست و چه کاربردهایی دارد؟
کربنات سدیم سنگین یک ماده غیرآلی شیمیایی است که در صنایع شیشه‌سازی، تولید سودا، تولید مواد شوینده، جلوگیری از سختی آب، صنایع کاغذسازی و خمیر کاغذ استفاده می‌شود. این پودر در آب به‌صورت محلول می‌باشد و با افزایش دمای آب حلالیت آن افزایش می‌یابد. نام‌های دیگر این ماده خاکستر سودا، واشینگ سودا و جوش شیرین است.
چگونگی تولید کربنات سدیم سنگین
زمانی که خاکستر سودای سبک را هیدراته کنیم تبدیل به مونو هیدرات سدیم می‌شود. در ادامه این فرایند با حذف آب محصولی با چگالی بالاتر به دست می‌آید که به آن سودای سنگین می‌گویند. این ماده دارای اندازه‌های کریستالی بزرگ‌تر و متراکم‌تر نسبت به سودای سبک است. خاکستر سودای سنگین را می‌توان از چند روش به دست آورد که یکی از روش‌های قدیمی و مهم روش حلاجی کردن است. در این روش از مواد اولیه آهک، کلرید سدیم و آمونیاک استفاده می‌شود.
کاربردهای خاکستر سودا سنگین
رایج‌ترین استفاده از خاکستر سودا در تولید شیشه است. این ماده شیمیایی معدنی، دمای ذوب ماسه مورداستفاده در تشکیل شیشه را کاهش می‌دهد. واشینگ سودا با خلوص 99 درصد نیز در شکل‌دادن به محصولات شیشه‌ای استفاده می‌شود. خاکستر سودا در تولید شیشه تا دمای بسیار بالا گرم می‌شود و پس از آن با ماسه و کربنات کلسیم مخلوط می‌شود. سپس مخلوط به‌دست‌آمده باید به‌سرعت خنک شود و محصول نهایی شیشه‌ای خواهد بود.
تفاوت بین کربنات سدیم سنگین و سبک
تفاوت خاکستر سودا سنگین و سبک در چگالی، اندازه ذرات و کاربرد آنهاست. این دو ماده از نظر شیمیایی با یکدیگر تفاوتی ندارند. واشینگ سودای سنگین دارای چگالی ظاهری حدود 1000 کیلوگرم بر مترمکعب و ذرات با اندازه 300 تا 500 میکرون است. چگالی خاکستر سودای سبک حدود 500 کیلوگرم بر مترمکعب با اندازه ذرات حدود 100 میکرون است.
خطرات واشینگ سودا سنگین
- استنشاق: تنفس گردوغبار ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود. علائم ناشی از استنشاق بیش از حد گرد، شامل سرفه و تنفس دشوار می باشد. گزارش شده است که تماس بیش از حد باعث آسیب به تیغه بینی می‌شود.
- گوارشی: خاکستر سودا فقط کمی سمی است، اما دوزهای زیاد برای دستگاه گوارش خطرناک است که علائم آن ممکن است شامل درد شدید شکم، استفراغ، اسهال و مرگ باشد.
- تماس پوستی: تماس بیش از حد ممکن است باعث تحریک پوست با تاول و قرمزی به همراه باشد. محلول این ماده ممکن است باعث تحریک شدید یا سوختگی شود.
- ارتباط چشمی: ممکن است برای چشم‌ها آزاردهنده باشد و در شرایطی باعث تخریب قرنیه شود. اگر چشم‌ها را محکم بسته نگه دارید، خطر آسیب جدی افزایش می‌یابد. علائم دیگر ممکن است از جذب کربنات سدیم به جریان خون از طریق چشم ظاهر شود.
رفع مسمومیت کربنات سدیم سنگین
- استنشاق: فرد مسموم را به هوای تازه منتقل کنید و اگر نفس نمی‌کشید، تنفس مصنوعی بدهید. اگر تنفس دشوار است، اکسیژن بدهید و سریعاً با پزشک تماس بگیرید.
- گوارشی: اگر فردی واشینگ سودا را بلعیده است، وی را وادار به استفراغ نکنید. به او مقدار زیادی آب بدهید تا بنوشد.
- تماس پوستی: بلافاصله پوست را با آب و صابون فراوان به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید. لباس‌ها و کفش‌های آلوده را دربیاورید و قبل از استفاده مجدد حتماً بشویید. قبل از استفاده دوباره از کفش‌ها آنها را کاملاً تمیز کنید تا آلودگی نداشته باشد.
- ارتباط چشمی: بلافاصله چشم‌ها را با آب فراوان به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید و گاهی پلک‌های پایین و بالایی را کمی به بالا بکشید.
جمع‌بندی
کربنات سدیم سنگین یک ماده شیمیایی بوده که به آن جوش شیرین نیز می‌گویند. مجاورت بیش از اندازه با این ماده باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. این ماده در بیشتر صنایع مثل شیشه‌سازی و تولید مواد شوینده مورداستفاده قرار می‌گیرد.